Ως πολιτικός αλλά και ως νομικός κινείστε σε χώρους που παραδοσιακά θεωρούνται ανδροκρατούμενοι. Στην πορεία της επαγγελματικής σας σταδιοδρομίας αντιμετωπίσατε δυσκολίες λόγω διακρίσεων βάσει φύλου;
Κατ΄αρχας ας επιμείνουμε στο αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι ο χώρος της Πολιτικής συνεχίζει να είναι ένας ανδροκρατούμενος χώρος, στηρίζοντας αυτήν την εκτίμηση και την υστέρηση της χώρας. Μη ξεχνάμε, ότι οι γυναίκες κέρδισαν στην Ελλάδα το δικαίωμα να ψηφίζουν και να εκλέγονται μόλις το 1951, 130 ολόκληρα χρόνια από την εξέγερση και την ανεξαρτησία της Ελλάδας. Από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι, πολλά ταμπού έσπασαν, αλλά ο χώρος της Πολιτικής συνεχίζει να είναι ένας ανδροκρατούμενος χώρος. Κάποια πολύ χαρακτηριστικά στοιχεία: Υπάρχουν μόλις 57 Γυναίκες Βουλευτές, ποσοστό 19% και 9 γυναίκες στο Υπουργικό Συμβούλιο, ποσοστό 20%. Υπάρχει μόνο μία Περιφερειάρχης από τους 13, και 14 γυναίκες Δήμαρχοι από τους 332. Και βεβαίως εξίσου χαμηλά είναι και τα ποσοστά σε επίπεδο Δημοτικών και Περιφερειακών Συμβούλων. Νομίζω ότι οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί και δείχνουν πόσο πολύ δρόμο έχουμε να διανύσουμε για να αρθούν οι ανισότητες στην εκπροσώπηση
Ο χώρος της Πολιτικής συνεχίζει να μην είναι και τόσο φιλόξενος για τις γυναίκες. Είναι σκληροτράχηλος, μοιάζει περισσότερο με μπέιζμπολ παρά με σκάκι, αλλά δεν είναι μόνο αυτός ο λόγος. Ένα νέο κορίτσι που κατεβαίνει υποψήφια είναι το «κοριτσάκι» που μάλλον είναι ακόμα «αδύναμο» και «άγουρο». Ένα νέο αγόρι, ένας νέος άνδρας υποψήφιος είναι όμως “ανανέωση”. Το πρώτο το ένιωσα όταν κατέβηκα για πρώτη φορά υποψήφια Βουλευτής στην Μεσσηνία και έκανα περιοδείες στα χωριά της πατρίδας μου για να γνωρίσω τον κόσμο και να με γνωρίσουν. Έμπαινα λοιπόν μέσα στα καφενεία – όπου ήταν μόνο άντρες εννοείται- για να μιλήσω με τον κόσμο. Ε, ακόμη δεν μπορώ να ξεχάσω το σκηνικό όταν μπήκα σε ένα καφενείο στους Γαργαλιάνους, όπου πήγα να χαιρετήσω μια παρέα, κάποιοι δεν σήκωσαν καν το βλέμμα τους όταν τους μίλησα και ένας είπε στους άλλους «τι να μας πει τώρα το κοριτσάκι»; Αντίστοιχα στιγμιότυπα ζουν όλες οι γυναίκες που αποφασίζουν να πολιτευτούν, έχοντας δε και τον κίνδυνο αν πετύχουν, αν αναδειχθούν να αντιμετωπίζουν και την σκιά ότι κάποιος άνδρας κρύβεται πίσω από αυτές λκαι τις προωθεί. Ο νοών νοείτω…
Το μέλλον της εργασίας σε πολλούς τομείς προβλέπεται να είναι ψηφιακό. Ήδη οργανισμοί και εταιρείες – δημοσίου και ιδιωτικού τομέα- προσφέρουν και ηλεκτρονικά της υπηρεσίες τους. Θεωρείτε ότι η ψηφιοποίηση του εργασιακού τομέα και η δημιουργία θέσεων εργασίας μέσω επιγραμμικών πλατφορμών θα αυξήσει την ανισότητα των φύλων; Αν ναι, με ποιους τρόπους μπορεί να καταπολεμηθεί αυτή η «απειλή»;
Βρισκόμαστε ακόμα μέσα στην δίνη της πανδημίας και μέσα σ΄αυτές τις δύσκολες για όλους συνθήκες , δεν πρέπει να αγνοούμε ότι η πανδημία οξύνει, μεταξύ άλλων, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα το γυναικείο φύλο. Οι γυναίκες έδωσαν και δίνουν αγώνα για να ανταποκριθούν στις ιδιαίτερα δυσμενείς συνθήκες αυτής της περιόδου. Ας φέρουμε στο μυαλό μας τι συμβαίνει κι αυτή την ώρα που μιλάμε, σε νοσοκομεία και εμβολιαστικά κέντρα. Ας αναλογιστούμε την ανιδιοτέλεια και τη διάθεση προσφοράς των γυναικών που εργάζονται στον τομέα της υγείας, ιατρών και νοσηλευτριών. Ας σκεφτούμε την αφοσίωσή τους στο έργο. Υπάλληλοι καθαριότητας, οικιακές βοηθοί, γηροκόμοι, πωλήτριες ή ταμίες στα σούπερ μάρκετ. Γυναίκες που εργάζονται σε κλάδους οι οποίοι έχουν πληγεί βαριά από την πανδημία, προσφέροντας τις υπηρεσίες τους κατά κανόνα με χαμηλότερες αμοιβές από τους άνδρες, υπό επισφαλείς συνθήκες και με το φάσμα της ανεργίας να πλανάται αμείλικτο. Γυναίκες που έχουν επωμισθεί, σχεδόν αποκλειστικά, το βάρος της οικιακής και οικογενειακής φροντίδας, αυτής της αόρατης εργασίας, που δεν πληρώνεται και συχνά δεν αναγνωρίζεται. Δίπλα σ’ αυτές, διπλά αγνοημένες, γυναίκες που δεν πρέπει να ξεχνάμε. Μητέρες που μεγαλώνουν μόνες τους παιδιά και λόγω πανδημίας βρέθηκαν χωρίς εισόδημα, σε επιδοματικό κενό, χωρίς τη δυνατότητα να αναζητήσουν εργασία, με αποτέλεσμα να βυθίζονται καθημερινά στη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό.
Αυτή είναι η εικόνα του σήμερα που δεν πρέπει να αγνοούμε. Αυτή την περίοδο βρεθήκαμε μπροστά σε νέες δυνατότητες όπως τηλεργασία, τηλεκπαίδευση, ψηφιοποίηση παρεχόμενων υπηρεσιών κ.ά. Η πανδημία απλά μας έφερε πολύ πιο γρήγορα μπροστά σ΄αυτά τα νέα δεδομένα. Μην ξεχνάμε, ότι ζούμε στην εποχή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, της ψηφιοποίησης , της ρομποτικής και αυτά που τώρα ανακαλύπτουμε στην χώρα μας λόγω ειδικών συνθηκών, σε άλλες χώρες αποτελούν γενικευμένα δεδομένα. Η μετά κορονοϊό θα είναι μια εντελώς διαφορετική εποχή με τις νέες δυνατότητες να κρύβουν και κινδύνους για το εργασιακό περιβάλλον, την τήρηση του ωραρίου, την κάλυψη της μαύρης εργασίας, την μαζική απώλεια θέσεων εργασίας και την αύξηση ανισοτήτων με ένα από τα θύματα τις γυναίκες. Πρόκειται για μεγάλο θέμα που είναι αναγκαίο να τροφοδοτήσει ένα δημόσιο διάλογο ανάμεσα στους φορείς που έχουν εικόνα και άποψη για τα τεκταινόμενα( δικηγόροι, Επιμελητήρια, Εργατικά Κέντρα, Κόμματα , γυναικείες ενώσεις κ.ά) ώστε να διαμορφωθεί με βάση και την διεθνή εμπειρία ένα σύγχρονο θεσμικό, νομικό πλαίσιο που θα διέπει το εργασιακό περιβάλλον. Έχει αξία ότι το ζήτημα αυτό ετέθη πανευρωπαικά υπό διερεύνηση καταρχήν , αφού εντάχθηκε ως ένα από τα πεδία που θα καθορίζουν και τον Ευρωπαϊκό Δείκτη Ισότητας.
Κάθε χρόνο το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) βαθμολογεί τα κράτη-μέλη της ΕΕ και την ΕΕ συνολικά ώστε να διαπιστώσει πόσο μακριά βρίσκονται από την επίτευξη της ισότητας των φύλων. Σύμφωνα λοιπόν με τον Ευρωπαϊκό Δείκτη Ισότητας των Φύλων για το 2020 η Ελλάδα κατατάσσεται στην τελευταία θέση με βαθμολογία 52,2 στους 100 βαθμούς. Πώς εξηγείτε αυτή την κατάταξη; Κρίνετε ανεπαρκείς τις προσπάθειες που γίνονται στην Ελλάδα για την επίτευξη της ισότητας των φύλων;
Προφανώς αυτό το αποτέλεσμα από την μια δεν τιμά την χώρα μας και από την άλλη δείχνει την μεγάλη προσπάθεια που πρέπει να γίνει για να υπάρξει ισότητα. Γνωρίζετε ότι η βαθμολογία καθορίζεται από την βαθμολογία σε δέκα δείκτες και γι’ αυτό έχει αξία να δούμε πιο λεπτομερειακά τι συμβαίνει, ώστε να δούμε που πρέπει να εστιαστεί η προσπάθειά μας.
Η βαθμολογία της Ελλάδας έχει ανέβει κατά 3,6 βαθμούς από το 2010 και κατά 1 βαθμό από το 2017. Ωστόσο, είναι κατά 15,7 βαθμούς χαμηλότερη από την βαθμολογία της Ευρώπης. Η κατάταξή της έχει παραμείνει δυστυχώς η ίδια από το 2010. Οι υψηλότερες βαθμολογίες μας είναι στα πεδία της υγείας με 84 και των χρημάτων με 74.5.Εν τούτοις και σ΄ αυτούς τους τομείς μία από τις χειρότερες επιδόσεις , καταλαμβάνοντας την 21η και 22η θέση αντίστοιχα. Οι ανισότητες καταγράφονται πιο έντονες στα πεδία της εξουσίας με βαθμολογία 27, του χρόνου με 44.7 και της εργασίας με 64.4. Και στα τρία αυτά πεδία καταλαμβάνουμε την 27η θέση! Από το 2010 είχαμε βελτίωση στα πεδία του χρόνου( + 9.1 βαθμοί) και εξουσίας ( + 4.7 βαθμοί) και μείωση στα πεδία των χρημάτων ( -2.7) και υγείας( – 0.3).
Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά. Σ΄αυτά φωτογραφίζεται και η ιστορική υστέρηση της χώρας αλλά και οι μη ολοκληρωμένες πολιτικές ισότητας που είναι και το μεγάλο ζητούμενο.
Το Μάιο του 2011 η Ελλάδα υπέγραψε τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη βία κατά των γυναικών και την ενδοοικογενειακή βία, την οποία, στη συνέχεια, επικύρωσε το Μάρτιο του 2018. Πιστεύετε ότι η ενσωμάτωση της Σύμβασης στην ελληνική έννομη τάξη με το νόμο 4531/2018 έχει συντελέσει στην καταστολή της ενδοοικογενειακής βίας, ιδιαίτερα στην περίοδο πανδημίας που διανύουμε;
Δυστυχώς έγιναν εμφανέστερα στις συνθήκες της πανδημίας τα φαινόμενα ενδοοικογενειακής βίας και της σεξουαλικής παρενόχλησης, ενώ πρόσφυγες και μετανάστριες ήταν συχνά θύματα σωματεμπορίας, σεξουαλικής εκμετάλλευσης, καταναγκαστικής εργασίας, πολλαπλής κακοποίησης. Σ΄όλο αυτό το διάστημα η Επιτροπή της Βουλής στην οποία συμμετέχω σε συνεργασία με την Γενική Γραμματεία Ισότητας που δυστυχώς καταργήθηκε, είχαμε μια πολύ έντονη δραστηριότητα προσπαθώντας να σπάσουμε την σιωπή που πάντα περιέβαλε σαν προστατευτικό περίβλημα όλη αυτή την κοινωνική παθογένεια. Η Ανοιχτή Γραμμή δέχτηκε πολύ περισσότερες κλήσεις και καταγγελίες. Ίσως αυτό το σχετικό σπάσιμο σιωπής να αύξησε τις καταγγελίες, το πρόβλημα όμως παραμένει, έχει πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις απ΄ότι μπορεί να φανταζόμασταν. Γι αυτό και είναι απαραίτητη μία διαρκής προσπάθεια ώστε να μιλάνε τα θύματα, αλλά και όλοι όσοι αντιλαμβάνονται ή και γνωρίζουν τέτοια προβλήματα στην γειτονιά, στον χώρο εργασίας και στο συγγενικό περιβάλλον ΄τους.
Χρειάζεται μια μεγάλη προσπάθεια και σ΄αυτή θα μπορούσε να έχει η Γενική Γραμματεία Ισότητας και γι αυτό πρέπει η Κυβέρνηση να αναθεωρήσει άμεσα την κατάργησή της.
Το τελευταίο τρίμηνο η επικαιρότητα κατακλύζεται από καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση, βία κάθε είδους, ακόμα και για παιδεραστία. Ως μητέρα αλλά και ως νομικός θεωρείτε απαραίτητη μια αλλαγή του ποινικού κώδικα επί το αυστηρότερο σε ό,τι αφορά τους θύτες;
Ζούμε πραγματικά μια περίοδο που σοκάρουν οι αλλεπάλληλες καταγγελίες για βιασμούς, παιδεραστία , κάθε είδους σεξουαλική παρενόχλησης και κακοποίησης. Αισθάνομαι την ανάγκη να θυμίζω πάντα τον ρόλο που έπαιξαν οι θαρραλέες αποκαλύψεις – καταγγελίες της Σοφίας Μπεκατώρου για να ανοίξουν στόματα και να αποκαλυφθεί η σκληρή πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα γυναίκες με παιδιά.
Το ελληνικό κίνημα #MeToo αποκάλυψε μια ανεπούλωτη και ανομολόγητη κοινωνική πληγή: τις ενδοοικογενειακές, ενδοεπαγγελματικές, ενδοσυντεχνιακές μορφές αυταρχισμού που καταλήγουν στη χρόνια υποτίμηση, εκμετάλλευση και βία εναντίον των γυναικών. Παροτρύναμε όλοι τα θύματα του σεξισμού, της κακοποίησης, της κατάχρησης εξουσίας να μιλήσουν. Τα διαβεβαιώσαμε ότι η καταφυγή στη δικαιοσύνη αποτελεί δικαίωμα και ταυτόχρονα ασπίδα προστασίας τους. Είναι πολύ σημαντική εξέλιξη ότι πολλοί προσέφυγαν σην Δικαιοσύνη, κάτι που δεν το βλέπαμε παλιότερα σ΄αυτή την έκταση.
Ασφαλώς χρειάζεται αυστηροποίηση των ποινών και ρυθμίσεις που θα καθιστο΄πυν πολύ δύσκολη την παραγραφή τους, όπως και χρειάζονται και Κώδικες Δεοντολογίας για κάθε εργασιακό, κοινωνικό χώρο. Ωστόσο, όσο αυστηρό και αν γίνει το νομοθετικό πλαίσιο που θα αντιμετωπίζει τέτοια φαινόμενα, ελάχιστα πράγματα θα αλλάξουν αν δεν αναδιοργανωθούν οι σχέσεις της οικογενειακής, εκπαιδευτικής και επαγγελματικής μας οικειότητας. Αν δεν ανατραπούν νοοτροπίες και αντιλήψεις βαθιά ριζωμένες στην κοινωνία μας. Αν μέσω της συστηματικής διαπαιδαγώγησης δεν καταλυθούν τα στερεότυπα και οι έμφυλες διακρίσεις που ακυρώνουν προσωπικότητες, αλλοιώνουν τις σχέσεις και δημιουργούν άγονη και οδυνηρή αντιπαλότητα ανάμεσα στα φύλα. Η Παιδεία είναι « το μυστικό» . Σ΄αυτή πρέπει να ρίξουμε βάρος στο επόμενο διάστημα.
Θα ήθελα να σχολιάσετε την άποψη ότι «Η Δικαιοσύνη, αν και γένους θηλυκού, δεν φαίνεται να υπερασπίζεται ενεργά το φύλο της».
Η Δικαιοσύνη για να λειτουργήσει και να διερευνήσει , χρειάζεται καταγγελίες, προσφυγή σ΄αυτή, στοιχεία. Ασφαλώς η Δικαιοσύνη στην χώρα μας ελέγχεται συχνά για τα αντανακλαστικά της. Ωστόσο κατά την άποψή μου το μείζον είναι να θεωρήσουμε την Δικαιοσύνη ως τον χώρο που μπορούμε να τροφοδοτούμε με καταγγελίες, αισθανόμενοι εμπιστοσύνη. Από την άλλη , οι ποινές που αποφασίζονται από την Δικαιοσύνη, δεν μπορεί παρά να είναι στο πλαίσιο του Ποινικού Κώδικα και αυτό δεν το καθορίζει η ίδια αλλά η Εκτελεστική Εξουσία.
Μπορείτε να το διαβάσετε εδώ: www.eureope.eu/eureopes-magazine/
Νάντια Γιαννακοπούλου 