15.09.2019
Η ανεργία των νέων αποτελεί αναμφίβολα ένα από τα κρισιμότερα ζητήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι χώρες της Ευρωζώνης τα τελευταία χρόνια. Οι σχετικές έρευνες στις ηλικίες 18 – 35 είναι αποκαλυπτικές όσον αφορά τόσο τους παράγοντες όξυνσης του φαινομένου όσο και τις επιπτώσεις, οικονομικές, κοινωνικές, ψυχολογικές. Στη χώρα μας, το πρόβλημα προϋπήρχε μεν της κρίσης, ωστόσο η παρατεταμένη ύφεση και οι πολιτικές λιτότητας είχαν σαν αποτέλεσμα η ανεργία των νέων να εκτοξευτεί με ανυπολόγιστες ασφαλώς συνέπειες.
Το διάστημα αυτό αλλά και μέχρι σήμερα παρατηρήθηκε το φαινόμενο του brain drain, της φυγής δηλαδή του εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού στο εξωτερικό, αλλά και του brain waste, της σπατάλης εγκεφάλων στην αγορά εργασίας λόγω αναντιστοιχίας δεξιοτήτων και αντικειμένου εργασίας. Ως εκ τούτου, διαπιστώνεται μία μεγάλη απώλεια αναπτυξιακής αλλά και ευρύτερα κοινωνικής, πολιτιστικής και εθνικής δυναμικής.
Χαρακτηριστικά, το 33,9% των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης απασχολείται σε θέσεις για τις οποίες δεν θα χρειαζόταν τα πτυχία του. Το 2010 μόλις ένας στους πέντε πτυχιούχους εργαζόταν σε δουλειά υποδεέστερη των ακαδημαϊκών του προσόντων. Η αύξηση την τελευταία 8ετία είναι κατακόρυφη (58,8%). Στο σύνολο της οικονομίας, το 31,2% των απόφοιτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ηλικίας 25-34 ετών, έχει διαφορετικό γνωστικό αντικείμενο από αυτό που απαιτείται για τη δουλειά του. Η αναντιστοιχία σπουδών και απαιτούμενων προσόντων είναι της τάξης του 51,9% στις ανθρωπιστικές σπουδές, στις γλωσσικές σπουδές και στις καλές τέχνες, ενώ αγγίζει το 73% στις γεωπονικές και κτηνιατρικές σπουδές.
Η αναντιστοιχία προσφοράς και ζήτησης επιστημονικού δυναμικού δεν οφείλεται τόσο στην υπερβάλλουσα προσφορά πτυχιούχων, λόγω στρεβλώσεων του εκπαιδευτικού μας συστήματος ή λόγω προβληματικού επαγγελματικού προσανατολισμού και νοοτροπίας. Οφείλεται κατά κύριο λόγο στην περιορισμένη ζήτηση εξαιτίας της κρίσης και της συρρίκνωσης της οικονομίας. Η αναντιστοιχία αυτή προκαλεί υψηλά ποσοστά ανεργίας αλλά και φαινόμενα υποαπασχόλησης και απασχόλησης σε δουλειές κατώτερες των προσόντων που διαθέτει κανείς.
Εάν λοιπόν θέλουμε να επιστρέψουν οι Έλληνες επιστήμονες που μετοίκησαν στο εξωτερικό, θα πρέπει να εργαστούμε για την εξάλειψη των λόγων που οδήγησαν στη φυγή τους. Εάν θέλουμε να ξανακάνουμε τη χώρα μας ισχυρή πρέπει να στηριχθούμε στο πολύτιμο αυτό ανθρώπινο δυναμικό που αυτή τη στιγμή βρίσκεται εκτός συνόρων και θέλει να γυρίσει πίσω αλλά και να δώσουμε ελπίδα και προοπτική στους νέους που παλεύουν στο εσωτερικό κάτω από τόσο αντίξοες συνθήκες.
Η παρούσα κατάσταση δεν βοηθά. Για να υπάρξει συντονισμένη λύση στο πρόβλημα, είναι απαραίτητη η συγχρονισμένη δράση του κράτους, των κοινωνικών εταίρων, των επιχειρηματιών και των ίδιων των νέων προκειμένου να δημιουργηθούν αξιοπρεπείς και σταθερές θέσεις εργασίας. Πάνω απ’ όλα, η Ελλάδα χρειάζεται ένα σχέδιο ανάπτυξης με συγκεκριμένη στρατηγική αλλαγής του αναπτυξιακού παραδεἰγματος. Όσο αυτή η αλλαγή θα υλοποιείται, τόσο θα αυξάνεται η ζήτηση για εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό και άρα θα μειώνεται η φυγή προς άλλες χώρες. Με επενδύσεις, φοροελαφρύνσεις, μείωση ασφαλιστικών εισφορών, επιτάχυνση διαδικασιών αδειοδότησης, με ένα γενναίο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων. Μόνο έτσι θα έχουμε ποιοτικές θέσεις εργασίας με αξιοπρεπείς μισθούς και εργασιακά δικαιώματα κι ένα ισχυρό κοινωνικό κράτος.
Σε αυτή την κατεύθυνση, απαιτούνται επιπλέον πολιτικές που αφορούν στην ενίσχυση της ακαδημαϊκής και ερευνητικής αριστείας με περαιτέρω στήριξη της καινοτομίας και των πρωτότυπων επιχειρηματικών ιδεών, την ενίσχυση της νεοφυούς επιχειρηματικότητας της εξωστρέφειας των ελληνικών επιχειρήσεων, της προσέλκυσης επενδύσεων από το εξωτερικό.
Το αίτημα «οι νέοι στην πρώτη γραμμή παραγωγής» δεν θέλουμε να είναι μόνο ένα σύνθημα, αλλά και μια κεντρική πολιτική και προγραμματική κατεύθυνση. Χρειάζεται η οικονομία και η κοινωνία να ανασυγκροτηθούν στη βάση καινούριων ιεραρχήσεων στις οποίες οι ανάγκες των νέων θα πρωτοστατούν.
Νάντια Γιαννακοπούλου 