Ομιλία στην Προσυνεδριακή Συνδιάσκεψη της Ρόδου – 05.04.2025
Φίλες και φίλοι ,
Είναι χαρά μου που βρίσκομαι ανάμεσά σας , που βρίσκομαι στην αγαπημένη, ξεχωριστή Ρόδο.
Είναι σημαντικό και θα ήθελα να το τονίσω ότι αυτή την περίοδο το ΠΑΣΟΚ σε κάθε γωνιά της χώρας διοργανώνει συζητήσεις για καυτά προβλήματα της κοινωνίας , ερχόμενο σε επαφή με φορείς και πολίτες και συνδιαμορφώνοντας, επεξεργαζόμενοι παραπέρα σύγχρονες θέσεις και απόψεις. Αυτός είναι ο δρόμος μας και η βασική επιλογή μας, να προβάλουμε δηλαδή εναλλακτικές λύσεις, να δείξουμε ότι για όλα τα θέματα και συνολικά υπάρχει ένας άλλος δρόμος για την χώρα.
Φίλες και φίλοι,
Με καλέσατε να μιλήσω για το πρόβλημα της Μετανάστευσης
Ας σημειώσουμε εξ αρχής, ότι το θέμα αυτό είναι μείζον, απασχολεί όλο τον πλανήτη και αποτελεί συχνά σημείο ιδεολογικών και πολιτικών αντιπαραθέσεων. Βλέπουμε για παράδειγμα την ριζική αλλαγή της μεταναστευτικής πολιτικής στις Η.Π.Α επί Τραμπ σε σχέση με την περίοδο της Προεδρίας Μπάιντεν. Στην χώρα μας ζήσαμε ακραίες εκφάνσεις μιας λογικής που στηριζόταν στην αντίληψη « ότι δεν υπάρχουν σύνορα στην θάλασσα» και του περίφημου «έρχονται, λιάζονται, εξαφανίζονται», αντίληψη που είχε επίδραση στην χώρα, αλλά και σ΄ όλη της Ευρώπη τότε.
Το σίγουρο είναι ότι το Μεταναστευτικό – Προσφυγικό θα μας απασχολεί επί χρόνια αφού η ύπαρξη εστιών έντασης ή και πολεμικών συγκρούσεων , οι γεωστρατηγικές αλλαγές που κυοφορούνται , αλλά και τα φαινόμενα κλιματικής κρίσης , όπως και η δημογραφική έκρηξη σε ολόκληρες ηπείρους όπως η Αφρική θα τροφοδοτούν μεταναστευτικές ροές. Γι αυτό χρειάζεται μια συστηματική παρακολούθηση και μελέτη της εξέλιξης και διαμόρφωση πολιτικών που κοιτάνε στο μέλλον τόσο στην χώρα, αλλά και συνολικά στην Ε.Ε.
Γι αυτό και δεν σας κρύβω, ότι θεωρώ μεγίστη πολιτική πρόκληση την ανταπόκρισή μου στην αρμοδιότητα της μεταναστευτικής πολιτικής που μου εμπιστεύτηκε ο Πρόεδρος Νίκος Ανδρουλάκης .
Φίλες και φίλοι,
Εδώ στο Αιγαίο, η μεταναστευτική πολιτική ταυτίζεται στην ειδησεογραφία με τα θέματα των προσφύγων, της φύλαξης των συνόρων, την κατασκευή και λειτουργία δομών υποδοχής αλλά και μακροχρόνιας διαμονής.
Και συζητάμε σε μια περιοχή, εδώ στη Ρόδο, που έχετε άμεση εμπειρία για το τι μπορεί να συμβεί, καθώς τα τελευταία χρόνια δύο φορές χιλιάδες άνθρωποι βρέθηκαν να κοιμούνται σε πάρκα πλατείες με διαφορετική αντιμετώπιση κάθε φορά.
Η κυβέρνηση βέβαια αποφεύγει να συζητήσει σε βάθος τα ζητήματα και αναλώνεται σε επικοινωνιακά τεχνάσματα και ρητορική. Τελευταία, θυμήθηκε το ζήτημα των επιστροφών και τα έβαλε με μερικές εκατοντάδες μετανάστες χωρίς χαρτιά που θα έπαιρναν άδεια διαμονής αφού βρήκαν εργοδότες που θα τους απασχολούσαν νόμιμα με ασφάλιση.
Νομίζω ότι παρακολουθούμε ρητορικές εξάρσεις του κ. Βορίδη χωρίς ουσία, περισσότερο για να εμφανιστεί πιο σκληρός, ενώ ταυτόχρονα δεν δείχνει να τον απασχολεί συνολικά το θέμα.
Ας δούμε ένα πρόβλημα .Το ζήτημα της έλλειψης εργατικού δυναμικού αγγίζει όλο και περισσότερους κλάδους της οικονομίας. Υπάρχουν ανάγκες εποχικές αλλά και μόνιμες που δεν καλύπτονται. Στο Νότιο Αιγαίο έχουν άδεια, μοιρασμένοι σε Κυκλάδες και Δωδεκάνησα 38.755 αλλοδαποί. Προφανώς, αυτός ο αριθμός περιλαμβάνει πολλές επιμέρους κατηγορίες, πχ. Οι 7.680 από αυτούς είναι μέλη ελληνικών οικογενειών, σύζυγοι κυρίως, 6.250 είναι ανήλικοι, και 3.330 είναι άνω των 60 ετών. Υπάρχουν και 389 οικογένειες οικονομικά ανεξάρτητων ατόμων και κατόχων golden visa.
Ενδιαφέρον είναι πως 6.700 από αυτούς είναι αδειοδοτημένοι ως εποχικοί ή ως πρόσφατα νομιμοποιημένοι.
Αυτό δείχνει, αν μη τι άλλο, την τάση, τις ανάγκες που υπάρχουν σε εργατικά χέρια. Ανάγκες που υπάρχουν σε όλη τη χώρα. Εδώ η κυβέρνηση έχει επιδείξει παντελή αδυναμία να δώσει λύσεις. Οι ελλείψεις εντείνονται κάθε χρόνο και δεν υπάρχει κανένα πρακτικό σχέδιο για την επίλυση των προβλημάτων. Αντίθετα, είδαμε σε κάποιες περιπτώσεις να μετατρέπεται το θέμα σε λόγο εσωτερικών ζυμώσεων ή και πιέσεων στο γνωστό παίγνιο πιο δεξιά ή πιο κέντρο. Η ουσία είναι ότι δεν υπάρχει ολοκληρωμένη πολιτική.
Θεωρώ ότι αυτό που ονομάζουμε νόμιμη μετανάστευση δεν ήταν μέχρι τώρα στις προτεραιότητες της κυβέρνησης. Αντίθετα, το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας είχε ψηλά στην προεκλογική του ατζέντα το 2019 τις άμεσες επιστροφές όσων δεν δικαιούνται άσυλο. Κατηγορούσε τον ΣΥΡΙΖΑ για ιδεοληψία, για έλλειψη ενδιαφέροντος για τις επιστροφές και καλά έκανε. Σήμερα όμως, οι αριθμοί δείχνουν παταγώδη αποτυχία.
Αν έχετε ακούσει τους υπουργούς της ΝΔ να ομιλούν για 6.000 επιστροφές και απελάσεις μεταναστών το 2024, χωρίς λεπτομέρειες πάντα, να γνωρίζετε πως αυτές αφορούν κυρίως πολίτες Αλβανίας και Γεωργίας. Στην πραγματικότητα είναι 5.865, πάνω από τις μισές είναι οικειοθελείς και εθελούσιες (με παροχή οικονομικού βοηθήματος συνήθως). Έχουμε μόνο 2.550 αναγκαστικές απελάσεις και επιστροφές. Οι 2.100 ήταν πολίτες ευρωπαϊκών κρατών, όπου η συνεργασία είναι πιο εύκολη.
Το 2024 είχαμε 31.629 απόφάσεις επιστροφών. Οι Ευρωπαίοι επιστράφηκαν σχεδόν όλοι, 9 στους 10 και κάνουν τα συνολικά ποσοστά να φαίνονται κάπως καλύτερα.
Αλλά αν δεις μόνο τους προερχόμενους από Ασία και Αφρική επιστράφηκε τo 5%.
Δεν το λες και αποτελεσματική αντιμετώπιση.
Ο τρόπος που διαχειρίστηκε η προηγούμενη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ τις διαδικασίες ασύλου, οι εφαρμοστικοί κανόνες της Κοινής Δήλωσης ΕΕ – Τουρκίας δεν παρείχαν καμία εγγύηση βιωσιμότητας. Αυτός ήταν ο λόγος που είχαμε τα γνωστά φαινόμενα. Γι’ αυτό κι εμείς δεν επιθυμούμε την ολοκλήρωση των διαδικασιών ασύλου στα σύνορα. Πολύ περισσότερο την υλοποίηση προγραμμάτων επιστροφής από τα σύνορα χωρίς να έχει προηγηθεί συμφωνία με τα κράτη προέλευσης και διέλευσης που να διασφαλίζει την ταχύτητα, την αμεσότητα των διαδικασιών.
Από το 2016 μέχρι και σήμερα η αυστηροποίηση που εξαγγέλλουν οι κυβερνήσεις αφορά αποκλειστικά την ταχύτητα της απόρριψης των αιτημάτων ασύλου. Αυτό, εφόσον πρόκειται για δίκαιες αποφάσεις, μας βρίσκει σύμφωνους. Χρειάζεται όμως ειλικρίνεια. Θυμάστε φαντάζομαι τη συζήτηση περί κλειστών και ανοικτών δομών; Στο όνομα αυτών των δομών, των διαφορετικών από τις προηγούμενες, υπήρξε η εκστρατεία των ΜΑΤ στα νησιά. Θυμόμαστε όλοι τι συνέβη στη Χίο και τη Λέσβο. Η συζήτηση αυτή οδήγησε στην κατασκευή 3 νέων δομών. Στη Χίο και τη Λέσβο η κυβέρνηση ξεκίνησε αλλά δεν κατάφερε μέχρι σήμερα να ολοκληρώσει τις δομές.
Εμείς ως ΠΑΣΟΚ , από το 2016 μέχρι σήμερα, επιμένουμε στη βιωσιμότητα των δομών και των διαδικασιών στα σύνορα. Δομές και διαδικασίες είναι αλληλένδετες. Όσο πιο πολλές διαδικασίες λαμβάνουν χώρα σε μια δομή τόσο αυξάνεται και η ανάγκη για περισσότερο χώρο και θέσεις φιλοξενίας. Καταψηφίζουμε λοιπόν κάθε φορά, με ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ όλες τις ρυθμίσεις που επιβαρύνουν τις δομές των νησιών, που δημιουργούν αποθήκες ψυχών.
Η ΝΔ έκανε αλλαγές στη νομοθεσία ώστε να αυξηθεί ο χρόνος κράτησης στα νησιά. Με τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν ο πρωθυπουργός και ο υπουργός μετανάστευσης σήμερα. Για να γίνονται επιστροφές από εκεί.
Η δυναμικότητα των δομών στα νησιά σήμερα είναι λίγο μεγαλύτερη από 14.000 θέσεις όπου φιλοξενούνται περίπου 8.300 άνθρωποι.
Αντίστοιχα, η δυναμικότητα των προαναχωρησιακών κέντρων είναι 440 άτομα. Υπάρχει μόνο μόνο ένα τέτοιο κέντρο, στην Κω, που λειτουργεί. Με προχτεσινά στοιχεία, κρατούνται εκεί 11 άτομα. Κρατούνται και άλλοι 10 σε αστυνομικά τμήματα. Σύνολο 21.
Η κυβέρνηση δεν εφαρμόζει όσα ψήφισε. Στην πραγματικότητα, ενώ οι συνθήκες στις δομές δεν είναι οι καλύτερες που θα μπορούσαν να υπάρχουν, δεν υπάρχει κράτηση και σίγουρα δεν υπάρχει καμία διαδικασία για επιστροφές απευθείας από τα νησιά. Αυτό, εν μέρει, είναι σύμφωνο με τις δικές μας απόψεις. Το αντίθετο θα οδηγούσε σε πολύμηνο εγκλωβισμό χωρίς να υπάρχει αποτέλεσμα. Θυμίζω πως αποτέλεσμα θα υπάρξει όταν συμφωνήσουν τα κράτη προς τα οποία αποφασίζεται η επιστροφή.
Όμως, το θεσμικό πλαίσιο που ψήφισε η ΝΔ, η εφαρμογή του νέου Συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο και οι δηλώσεις Βορίδη – Μητσοτάκη δημιουργούν τουλάχιστον ερωτηματικά. Και αυτός είναι ο λόγος της διαφωνίας μας με την κυβέρνηση, των ενστάσεων που διατυπώσαμε. Οι δικές μας απαντήσεις δεν έχουν στόχο να χαϊδέψουν αυτιά ή να εξαπατήσουν. Επιδιώκουν τη συνεννόηση, τη δικαιοσύνη και τη βιωσιμότητα. Με την αξιακή παραδοχή της πολυεπίπεδης σημασίας της νησιωτικότητας. Η δική μας απάντηση είναι πως τα νησιά μας δεν πρέπει να ξαναζήσουν τις καταστάσεις του 2016- 2020. Ο μεγάλος αριθμός εγκλωβισμένων αυτής της περιόδου δεν οφειλόταν στον αριθμό των παράτυπα εισερχομένων αλλά στις διαδικασίες που ακολουθήθηκαν.
Αν η κυβέρνηση είχε επιμείνει στην εφαρμογή των εξαγγελιών της και των ρυθμίσεων που ψήφισε θα είχαμε, μόνο από το 2024, τουλάχιστον 20.000 επιπλέον διαμένοντες στις δομές των νησιών.
Αν το σύνολο των υπό επιστροφή, από το 2020 και ύστερα, παρέμενε στα νησιά, οι αριθμοί θα ήταν εξωπραγματικοί.
Το πιο ανησυχητικό σήμερα, και παράλληλα εξοργιστικό από την πλευρά της κυβέρνησης, είναι πως διανύουμε μια κρίσιμη περίοδο που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε συνεργασία με τα κράτη μέλη οργανώνει το επιχειρησιακό μέρος της εφαρμογής του νέου Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο.
Το Σύμφωνο που υιοθετήθηκε εισάγει επαχθέστερες υποχρεώσεις για τις περιοχές των συνόρων και για τα κράτη των συνόρων.
Υπάρχει ευθύνη και της κυβέρνησης για την αποτυχία της διαπραγμάτευσης αλλά τώρα είμαστε μπροστά σε μια νέα θεσμική ευρωπαϊκή πραγματικότητα και οφείλουμε να δούμε πως, επιχειρησιακά πλέον, θα αμβλύνουμε τις επιπτώσεις του Συμφώνου για τη χώρα και ειδικά τα νησιά. Να σώσουμε οτιδήποτε αν σώζεται δηλαδή.
Όμως, για ακόμη μια φορά, όλα γίνονται εν κρυπτώ. Και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και από τις κυβερνήσεις. Αδιαφάνεια που δεν εξυπηρετεί κάποιο υπέρτερο συμφέρον ούτε υπάρχει κάποιο θεμιτό απόρρητο. Μια αδιαφάνεια που επιτείνει προφανώς την έλλειψη εμπιστοσύνης στα όργανα της Ένωσης και πιθανόν να οδηγήσει σε αντιδράσεις σε περίπτωση που θα αποπειραθεί να παρουσιαστούν επαχθείς αποφάσεις ως τετελεσμένα.
Υπάρχει λοιπόν ένα σχέδιο εφαρμογής της ελληνικής κυβέρνησης που έχει κατατεθεί στην Επιτροπή προς έγκριση. Το Υπουργείο αρνήθηκε να το δημοσιοποιήσει με το επιχείρημα πως θα το πράξει όταν έχει την τελική έγκριση της ΕΕ. Κατόπιν εορτής δηλαδή.
Το σχέδιο της κυβέρνησης που έχει κατατεθεί αφορά 10 σημεία- ερωτήματα που έθεσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ότι εγγράφεται σε αυτό, εφόσον εγκριθεί, δεσμεύει τη χώρα και σε επίπεδο πολιτικών αλλά και σε επίπεδο χρηματοδοτήσεων.
Σε αυτά τα δέκα σημεία τίθεται η πραγματική ολιστική ατζέντα για να συζητήσουμε. Η Ατζέντα της κυβέρνησης είναι αποσπασματική και επικοινωνιακή.
Εμείς επιθυμούμε να βελτιωθούν οι επιδόσεις της χώρας στο ζήτημα των επιστροφών αλλά θέλουμε απαντήσεις και για το πως αλλά και για το «από που» θα γίνουν αυτές οι επιστροφές.
Θα γίνουν από τις δομές των συνόρων;
Θα χρησιμοποιηθούν οι δομές των συνόρων για πολύμηνη κράτηση παράτυπων μεταναστών ώστε να πειστούν να επιστρέψουν μόνοι τους;
Θα δημιουργηθούν νέες δομές; Αν ναι, που θα δημιουργηθούν; Τι δυναμικότητα θα έχουν;
Δεν είναι, όμως, μόνο αυτό που δεν γνωρίζουμε σήμερα. Το νέο σύστημα είναι ευρωπαϊκό και ενιαίο αλλά οι περισσότερες ευθύνες παραμένουν στις χώρες σαν τη δική μας, τις χώρες των συνόρων.
Υπάρχουν οι επιστροφές αλλά υπάρχει και ο μηχανισμός αλληλεγγύης για τον επιμερισμό των αιτούντων άσυλο και προσφύγων. Τι κάνει η κυβέρνηση για να λειτουργήσει η αλληλεγγύη σε ενωσιακό επίπεδο; Τι σχεδιάζουν τα κράτη μέλη ώστε να προετοιμαστούν για την υποδοχή αιτούντων άσυλο και προσφύγων από την Ελλάδα; Θα είναι έτοιμα και πρόθυμα για αλληλεγγύη ή η απροθυμία τους θα οδηγήσει σε νέο εγκλωβισμό στην Ελλάδα όπως έγινε και στην περίπτωση των μετεγκαταστάσεων της προηγούμενης δεκαετίας; Τι εγγυήσεις υπάρχουν πως δεν θα ζήσουμε τα ίδια;
Ζητάμε, κι από εδώ, ενημέρωση για το σχεδιασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπή και της κυβέρνησης και, έστω και με καθυστέρηση, τη διαβούλευση με τους εμπλεκόμενους και κυρίως την τοπική αυτοδιοίκηση.
Φίλες και φίλοι,
Είμαστε σε μια στιγμή που χρειάζεται συνολικός και ξεκάθαρος συνολικός σχεδιασμός για την αντιμετώπιση του Μεταναστευτικού- Προσφυγικού στην Ελλάδα και συνολικά στην Ε.Ε. Σ’ αυτό προσπαθούμε με σκέψεις και προτάσεις να συμβάλουμε. Πάντα με ευθύνη, ρεαλισμό , πάντα έχοντας στον νου τι επιδράσεις θα έχει και στο συγκεκριμένο θέμα η ανατροπή σε όλα από τις γεωστρατηγικές αναταράξεις έως τους δασμούς του Τραμπ που ξεκίνησαν ένα εμπορικό πόλεμο με αστάθμητες ακόμα επιπτώσεις.
Το μεταναστευτικό είναι ένα διαχρονικό θέμα, αλλά και θέμα του μέλλοντος.
Θέλει συνεχή επεξεργασία.
Η σταθερή επεξεργασία της προετοιμασίας της χώρας, η ενίσχυση της φύλαξης των συνόρων, η ενίσχυση της ουσιαστικής ευρωπαϊκής αλληλεγγύης και δίκαιου επιμερισμού προσφύγων, η στήριξη από την ΕΕ των χωρών προέλευσης μεταναστών προκειμένου να μένουν στις πατρίδες τους και η ενσωμάτωση όσων νομιμοποιείται η ύπαρξη τους στη χώρα μας είναι πράγματα που έφτασε η στιγμή να κουβεντιάσουμε σοβαρά.
Σας ευχαριστώ .
